Baarle-Nassau in beeld – Deel 1

Baarle-Nassau / Baarle-Hertog

(Foto: 26 april 2010)

Baarle-Nassau is een gemeente in de provincie Noord-Brabant.

De gemeente telt 6.655 inwoners per 1 juli 2006 (bron: CBS) en heeft een oppervlakte van 76,36 km2 (waarvan 0,02 km2 water).

Baarle-Nassau vormt samen met de Belgische gemeente Baarle-Hertog het dorpje Baarle.

Het grondgebied van beide gemeenten loopt met name in de kern van Baarle flink door elkaar.

Er zijn 22 exclaves van Baarle-Hertog in Baarle-Nassau en 8 exclaves van Baarle-Nassau in Baarle-Hertog.

Een aantal van deze Nederlandse exclaves vormen weer enclaves binnen de Belgische enclaves in Nederland.

Door de unieke constructie van 2 landen in 1 dorp, zijn de winkels ook op zondag open.

Mede omdat de winkels in België wel open mogen zijn op zondag.

Baarle-Nassau had vroeger twee stations welke onderdeel uitmaakten van het ‘Bels lijntje.’

Een in het dorp zelf en een bij het gehuchtje Baarle-Nassau Grens.

Voormalig station van Baarle-Nassau – Stationsstraat 8

(Foto: 26 april 2010)

http://adkusters.hobby-site.com/Bels lijntje historie.html

http://www.wokwonderland.nl/inline/hetrestaurant.html

Café-Restaurant De Lindeboom – Stationsstraat 11

(Foto: 26 april 2010)

http://www.delindeboom.net/ 

Café-Restaurant De Lindeboom – Stationsstraat 11 en

Janell Lingerie – Stationsstraat 7

(Foto: 16 juni 2015)

Baarle-Hertog en Baarle-Nassau vormen samen het dorp Baarle. 22 Belgische enclaves liggen verspreid in en om het dorp. In enkele van deze enclaves liggen weer zeven Nederlandse exclaves. Bij het Belgische dorpje Zondereigen ligt ook nog een Nederlandse onbewoonde enclave, wat het totaal op acht brengt. In 1995 heeft een derde grenscommissie de grenzen officieel vastgesteld. Hierbij is onder andere een tot dusver neutraal stukje grasland toegewezen aan België, waarmee Baarle-Hertog sindsdien 22 enclaves kent. Zeer zeldzaam is het zogenaamde ‘quadripoint.’

Voormalige Wachtpost – Kerkstraat 3

(Foto: december 2006)

Idem

(Foto: 16 juni 2015)

Bord op gevel voormalige Wachtpost

(Foto: december 2006)

De grenzen in Baarle volgen meestal de erfgrenzen. In sommige gedeelten van het dorp loopt de grens grilliger en kan de keuken van een huis zich in een ander land bevinden dan de woonkamer. Zo loopt de grens bijvoorbeeld dwars door een filiaal van Zeeman. Daarom is afgesproken dat de ligging van de voordeur de nationaliteit van het huis (en de inwoners) bepaalt. Echter, er zijn huizen, die zowel een Belgische als een Nederlandse voordeur hebben. Dit zorgde voor veel problemen als mensen verdacht werden van smokkelen. Voor het gemak is er bij alle huisnummers in het dorp een Nederlands of een Belgisch vlaggetje afgebeeld.

Cultureel Centrum – Pastoor de Katerstraat 7

't Cultureel Centrum is het voormalige broederhuis van de Congregatie der Broeders van de Christelijke Scholen Jean Baptiste de la Salle;

 wat tevens een MULO en een Kweekschool [= pedagogische academie] huisveste.

(Foto: december 2006)

http://ccbaarle.org/

Idem

(Foto: 16 juni 2015)

Idem, hoofdingang

(Foto: 16 juni 2015)

Binnenplaats Cultureel Centrum

(Foto: december 2006)

Vleugel Cultureel Centrum (1)

(Foto: 16 juni 2015)

Vleugel Cultureel Centrum (2)

(Foto: 16 juni 2015)

Geschiedenis:

De oorsprong van de wonderlijke nationale versnippering van Baarle-Hertog en Baarle-Nassau ligt in een ver verleden. In de 13e eeuw gaf de Hertog van Brabant een deel van de hoeven in de gemeente in leen aan de heer van Breda. Dat dit zo versnipperd gebeurde, was omdat de hertog van Brabant de vruchtbare stukken voor zich wilde houden. Sinds 1403 waren het de graven van Nassau die baron van Breda waren. De bezittingen van de hertog heetten sindsdien: Baarle-Hertog, die van de baron van Breda: Baarle-Nassau.

Bij de Vrede van Münster werd overeengekomen dat de Spaanse koning, als rechtsopvolger van de hertogen van Brabant, Baarle-Hertog zou krijgen, terwijl Baarle-Nassau zou toevallen aan de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, waar de prins van Oranje, rechtsopvolger van de graven van Nassau, stadhouder was. Die situatie is sindsdien in grote lijnen onveranderd gebleven.

Hotel Het kasteeltje – Pastoor de Katerstraat 3

(Foto: 16 juni 2015)

Voorzieningen:

Elektriciteit:

Centrum: Electrabel (uit België)

Buiten het centrum: Essent (uit Nederland)

Vanaf heden is er een vrije markt voor elektriciteit in Nederland en Vlaanderen.

Kabel (radio, televisie en internet):

Telenet (uit België)

Telenet zendt zowel Nederlandse en Vlaamse commerciële televisie uit in Baarle.

Het buitengebied van Baarle-Nassau heeft de kabel van Essent.

Baarle is uniek omdat er nergens anders in Vlaanderen Nederlandse commerciële zenders te ontvangen zijn.

Dit geldt ook voor Nederland, de Vlaamse commerciële zenders zijn verboden volgens de Nederlandse mediawet.

Gas:

Intergas (uit Nederland)

Water:

Brabantwater (uit Nederland)

Huisvuil en post:

Veel straten worden twee maal per week door een vuilniswagen (1x Nederlands, 1x Belgisch) bezocht

en twee maal per dag door een postbode (1x Nederlands, 1x Belgisch).

Telefoon:

Het telefoonnet is grotendeels dubbel uitgevoerd door KPN Telecom en Belgacom,

maar wel met een speciale koppeling:

gesprekken tussen Baarle-Hertog en Baarle-Nassau zijn mogelijk tegen lokaal tarief.

Ook zijn alle GSM-providers van Nederland en België bereikbaar.

Winkels:

Vanwege de wetgeving zit de erotische videotheek in Baarle-Nassau en zijn vuurwerkwinkels het hele jaar geopend in Baarle-Hertog.

In Baarle is het elke week koopzondag.

Politie:

In de gemeente Baarle-Hertog hebben de politiediensten van Baarle-Nassau en Baarle-Hertog samen hun intrek genomen in één bureau

en zijn aldus in één lokaal gevestigd.

Dit is zeer uitzonderlijk, maar niet uniek:

in de Nederlandse grensplaats Dinxperlo wordt in één gebouw samengewerkt met de politie van het Duitse Suderwick.

De plaatselijke wijkagent van Baarle-Hertog wordt wel eens de 'dirco' van Baarle genoemd.

Brasserie-Hotel Den Bonten Os – Pastoor de Katerstraat

(Foto: december 2006)

www.denbontenos.be

Pand El Mekali – Pastoor de Katerstraat

Pand 'El Mekali' is de voormalige huisartsen woning van dokter J. Govaerts, wiens praktijk tot kort voor WOII reikte tot in Ulicoten en Chaam.

(Foto: december 2006)

Grensaanduiding in de Pastoor de Katerstraat

(Foto: december 2006)

Verkeer en Vervoer:

Wegen:

Het dorp Baarle is goed bereikbaar met de auto via de twee Nederlandse provinciale wegen:

N260, N639 en Belgische provinciale weg N119.

Ook liggen de snelwegen A58 in Nederland en de E34 in België dichtbij het dorp.

Bussen:

Lijnen van De Lijn:

Lijn 458 (Poppel - Hoogstraten)

Lijn 459 (Turnhout - Hoogstraten)

Lijn 460 (Turnhout - Baarle)

Lijn van de BBA:

Lijn 132 (Tilburg - Breda)

Trein:

Tot 7 oktober 1934 had Baarle twee treinstations, gelegen aan de spoorlijn Tilburg - Turnhout.

Fietspad “ Het Bels Lijntje” Richting Turnhout – vanaf Pastoor de Katerstraat

(Foto: december 2006)

Nonnenklooster uit 1917 – Kerkstraat

(Foto: 16 juni 2015)

https://inventaris.onroerenderfgoed.be/dibe/relict/46385

Idem

(Foto: 16 juni 2015)

Sint Remigiuskerk

(Foto: 16 juni 2015)

http://www.vvvbaarle.nl/st-remigiuskerk_16.html

Pand tegenover het Heemhuis – Kerkstraat

(Foto: 16 juni 2015)

Media:

Websites:

Beide gemeenten hebben een gemeenschappelijke website die zowel via baarle-nassau.nl als baarle-hertog.be te bereiken is. Met behulp van een Europese subsidie voor grensoverschrijdende projecten, werd op 30 maart 2002 de eerste gemeenschappelijke website geopend. In 2004 werd de website uit de lucht gehaald, nadat uit een Nederlandse opiniepeiling naar voren kwam dat baarle-nassau.nl/baarle-hertog.be een van de slechtste gemeentelijke websites was. Op 8 juli 2005 is de nieuwe, eveneens gemeenschappelijke, website geopend:

www.baarle-nassau.nl & www.baarle-hertog.be

Radio en Televisie:

Het dorp Baarle heeft een eigen lokale omroep, Lokale omroep Baarle, ook wel de ‘Stille Genieter’ genoemd. Daarnaast zijn er nog een aantal regionale omroepen te ontvangen in Baarle, Omroep Brabant, Kanaal 13, RTV, Antwerpen 1.

Dag- en Weekbladen:

De regionale dagbladen in Baarle zijn: BN/De Stem, Brabants Dagblad en de Gazet van Antwerpen.

Ook heeft Baarle nog een weekblad: Ons Weekblad.

Zicht op de Singel

(Foto: december 2006)

Veilinghuis aan de Singel

(Foto: 16 juni 2015)

Het Belgahuis aan de Singel

(Algemeen recordhouder: verkoop sloffen sigaretten en shag)

(Foto: december 2006)

Idem, tegenwoordig Shoe-point

(Foto: 16 juni 2015)

Nog een stukje historie:

Het ontstaan van de enclaves:

In de geschiedenis treffen we de naam Baarle voor het eerst aan in 992,

wanneer gravin Hilsondis haar bezittingen in het land van Strijen, waar Baarle dan toe behoort,

in een stichtingsakte vermaakt aan de abdij van Thorn in Limburg.

Gemeentehuis – Singel/Sint Annaplein

(volledig ‘op de schop’)

(Foto: december 2006)

Dorpspomp uit 1809 - Singel

(Foto: december 2006)

Patronaatsgebouw – Nieuwstraat

(Foto: december 2006)

Idem

(Foto: 16 juni 2015)

Hertog van Nassau:

In 1198 werd de basis gelegd voor de Baarlese enclave-situatie door Godfried II van Schoten, Heer van Breda. Zijn gebied, waaronder Baarle, lag tussen Hertogdom Brabant en het Graafschap Holland in. Toen Dirk VII van het graafschap Holland in 1190 aanspraak maakte op het land rond Breda, sloot Godfried van Schoten, de heer van Breda, zich aan bij het Hertogdom Brabant. Godfried van Schoten werd daardoor leenman van Breda. Om zijn macht niet te verliezen kreeg Godfried van Schoten van de hertog van Brabant ook nog extra stukken land bij Baarle. Dit waren echter woeste stukken grond. De vruchtbare grond rond Baarle hield Hertog Hendrik I voor zichzelf. In 1198 lagen er dus stukken land in Baarle die rechtstreeks onder de Hertog van Brabant vielen. Dit werd later Baarle-Hertog. De gebieden rond Baarle, die in handen waren van de leenman van Breda, kwamen via erfopvolging in handen van het geslacht van Nassau. Dit werd het latere Baarle-Nassau. De enclaves waren geboren.

Zicht op de kerk vanaf Singel

(Foto: december 2006)

Winkelblok – Hoek Nieuwstraat / Kerkstraat

(Foto: december 2006)

Café “De Pomp” – Singel 12

(pand uit 1639)

(Foto: december 2006)

www.eetcafedepomp.nl

Tractaat van Maastricht:

Moeilijkheden ontstonden aan het einde van de 80-jarige oorlog die door de Vrede van Münster in 1648 bezegeld werd. Hierbij werd de grens van de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden vastgelegd. Deze grens liep dwars door het Hertogdom Brabant. Hierdoor kwam Baarle-Hertog, dat tot de Baronie van Turnhout behoorde, bij de Zuidelijke Nederlanden en Baarle-Nassau, als deel van de Baronie van Breda, bij de Noordelijke Nederlanden. Hierdoor kregen de enclaves voor het eerst een internationaal karakter. Met het Tractaat van Maastricht werd in 1843 de grens tussen Nederland en België vastgesteld. Hierbij bleek het echter onmogelijk de grens tussen grenspaal 214 (Poppel) en 215 (Meerle) ononderbroken vast te stellen. Om dit snel te kunnen afhandelen voegde men daarom gewoon een proces-verbaal bij het Traktaat, waarop de nationaliteit van elk afzonderlijk perceel van Baarle aangegeven was. Pas in 1974 slaagde een tweede internationale grenscommissie erin het gat in deze rijksgrens te dichten. Het zou zelfs nog tot 1995 duren vooraleer de enclavegrenzen officieel als rijksgrenzen werden erkend. Dit gebeurde op basis van landmetingen uitgevoerd door een derde en laatste grenscommissie.

Zicht in de Nieuwstraat

(Foto: december 2006)

Café Tourmalet aan de Chaamseweg 2

(Foto: december 2006)

http://www.webmakerij.be/tourmalet/contact.htm

Twee gemeenten, één bevolking:

De geschiedenis van Baarle heeft een gebiedsdeel nagelaten van twee gemeenten, waarbij de bevolking, ondanks haar twee nationaliteiten hand in hand samenleeft. Zij is volkomen ingesteld op deze aparte situatie, waarbij de problemen én mogelijkheden vaak zo veelzijdig zijn dat zelfs de knapste juristen en politici er geen raad mee weten. (Wikipedia).

Sporthotel Bruurs – Sportlaan 22

(Foto: december 2006)

www.sporthotelbruurs.nl

Voormalige melkfabriek De Hoop – Loveren

(Foto: 17 september 2008)

Bord tegen de gevel van de voormalige melkfabriek De Hoop

(Foto: 17 september 2008)

Zicht in Loveren

(Foto: 17 september 2008)

Loveren 2

(Foto: 17 september 2008)

Loveren 19.

De ‘grens’ [landsgrens] is hier duidelijk op de stoep voor het huis aangegeven, midden op de voordeur.

 Vandaar links het Nederlands [rood-wit-blauw] huisnummer en rechts het Belgisch.

(Foto: 18 maart 2010)

Loveren 24A

(Foto: 17 september 2008)

Loveren 31

(Foto: 17 september 2008)

Bredaseweg 3

(Foto: 9 april 2009)

Villa, hoek: Bredaseweg - Sportlaan

(Foto: 9 april 2009)

Plaquette op trottoir aan de Singel

(Foto: 9 april 2009)

Grenspaal, hoek: Singel - Kerkplein

(Foto: 9 april 2009)

Gemeentehuis – Singel / Sint Annaplein

(gerenoveerd)

(Foto: 9 april 2009)

www.baarle-nassau.nl

Gemeentehuis (bijgebouw) – Sint Annaplein

(Foto: 9 april 2009)

De Pannekoekenbakker – Singel 16

(Foto: 9 april 2009)

http://www.pannekoekenbakker.nl/Baarle-Nassau

Restaurant “Den Engel” – Singel 3

(Foto: 9 april 2009)

http://denengel-schaluinen.nl/culinair/ 

Heemhuis – Kerkstraat 4

Heemhuis uit 1877 is 't voormalige Belgische gemeentehuis hetwelk ook de telefooncentrale herbergde tot deze automatisch geregeld werd.

(Foto: 16 juni 2015)

http://www.vvvbaarle.nl/heemhuis_192.html

Bord (1) – tegen het Heemhuis

(Foto: 9 april 2009)

Bord (2) – tegen het Heemhuis

(Foto: 9 april 2009)

Oorlogsmonument naast het Heemhuis

(Foto: 9 april 2009)

Bord bij het oorlogsmonument

(Foto: 9 april 2009)

Zicht op de Sint Remigiuskerk

(Foto: 9 april 2009)

Zicht in de Kerkstraat

(Foto: 9 april 2009)

Zicht in de Burgemeester Van Gilsestraat

(Foto: 9 april 2009)

De Gaarshof – Bredaseweg 39

(Foto: 9 april 2009)

http://www.smobreda.nl/smobreda.php?page_id=6

Loveren 19

(Foto: 18 maart 2010)

Dorpspomp Loveren

(Foto: 18 maart 2010)

Zicht in Loveren

(Foto: 18 maart 2010)

Zicht op pleintje Loveren

(Foto: 18 maart 2010)

Vakantieoord De Steppe – Baarleseweg 1 (Ulicoten)

(Foto: 18 maart 2010)

http://www.desteppe.com/ 

Mijn indruk van Baarle-Nassau: Baarle-Nassau is een dorp (stad) met een bijzondere uitstraling. Nou ben ik al vele malen in Baarle-Nassau geweest, maar kwam meestal niet verder dan de Nieuwstraat, Sint Annaplein en de Singel. Daar heb je dan ook een flinke concentratie aan winkels en horecagelegenheden. Die bezoeken vonden meestal op zondag plaats. De winkels zijn dan open en kun je zowat ‘half Breda’ daar terugvinden (de andere helft zit in Meersel Dreef). Soms is het daar, bij goed weer, ‘stervensdruk’ met voetgangers, die een weg proberen te vinden over de afgeladen volle trottoirs. Mijn indruk op zo’n zondagmiddag is, dat er meer kijkers dan kopers in die winkels zijn, want de prijzen van de meeste artikelen liggen toch wel beduidend hoger dan bij ons in Nederland, dacht ik zo. Alleen enige jaren geleden waren de tabakswaren beduidend goedkoper dan bij ons en die werden daar in de diverse winkels dan ook ‘grif’ van de hand gedaan. Met sloffen tegelijk kwam men daar de winkels uit! De gezelligheid van Baarle-Nassau is dan ook hoofdzakelijk te vinden rondom het Sint Annaplein. In de omliggende straten is niet echt veel te beleven, maar bezienswaardigheden zijn er wel. Het lijkt me wel een aardige plaats om te wonen. De omgeving van Baarle-Nassau is zeker de moeite waard.

Voor deel 2: klik hierop

Voor deel 3: klik hierop

Baarle-Nassau heeft ook een eigen website: ga naar: www.baarledigitaal.org

Voor artikelen over Baarle-Nassau

Klik hierop

Kees Wittenbols.

December 2006

Home