Bron: www.bndestem.nl

Houtse Linies: Geen kanonnen, maar kikkers

Door: Paul de Schipper

Zicht op de Houtse Linie aan de Houteindsestraat – Den Hout

(Foto: Kees Wittenbols – 25 februari 2010)

DEN HOUT - Geheimzinnige, glibberige paadjes met rare bochten.

Heuvels die geen heuvels zijn, maar opgeworpen dijken.

Fluitende vogels en op de achtergrond het geraas van de A59. Echt stil is het niet in de Linie van Den Hout, direct ten zuiden van Made. Voor wie het niet wist: het dorp Den Hout wordt onopvallend omgeven door met de hand gemaakte natuur, vredig ogend landschap dat we danken aan de oorlog. Wel opletten, wil je er wat van zien. De begroeiing met eikenhakhout laten de oorspronkelijke vormen van deze Linies moeizaam raden. Neem de onnatuurlijke, rechtlijnige verhogingen in het landschap: redoutes, oude verdedigingswerken.

“Je kunt er wel wat van zien,” vertelt Jan van Dommelen uit Den Hout, “rijdt vanuit Den Hout over de Liniestraat, richting Made, stop bij het tunneltje onder de A59, volg dan rechts het pad, dan kom je aan een stuk water. Dat is uitgegraven om een schans te kunnen bouwen. De Liniestraat loopt dwars door die schans. En de A59 loopt dwars door de Houtse Linies. Het bos dat je bij Made ten zuiden van de snelweg ziet, staat op de Houtse Linies.” Van Dommelen is lid van de werkgroep Vrienden van de Houtse Linies, die weer verbonden is aan de Leefbaarheidswerkgroep Den Hout. De werkgroep heeft jaren geijverd om de Houtse Linies in ere te herstellen. Van Dommelen: “Staatsbosbeheer wilde het gebied eerst kaal maken, naderhand zijn er toch bomen op geplant.” Het in ere herstellen van de Houtse Linies is nog maar gedeeltelijk gelukt. Van Dommelen: “Een ander deel kun je zien als je bij de brandweerkazerne, vanaf de Houtse Heuvel richting Terheijden kijkt. Dan zie je een decor dat op een bos lijkt, het is geen bos, het is een smalle strook bomen die bovenop de Houtse Linies is geplant. Die linies vanaf Geertruidenberg, richting Breda zijn ongeveer 500 meter breed.”

De Houtse Linies dateren voor een deel uit de tijd van de belegering van Breda in 1625. De Spaanse veldheer markies De Spinola omsingelde toen Breda met een dubbele ring van forten, aan elkaar gekoppeld door wallen en water. Op deze manier kon hij voorkomen, dat versterkingen van buitenaf bij de belegerde stad konden komen. Tussen de linies verschanste zich het Spaanse leger. De buitenste ring diende om aanvallen van de Staatse troepen onder leiding van Frederik Hendrik af te slaan. De omsingelingslinie liep over Den Hout, Terheijden naar Breda. De Spinolaschans westelijk van Den Hout herinnert er nog aan. “Het verdedigen van de Houtse Linies was simpel,” zegt Van Dommelen, “op de opgeworpen hoogte stonden kanonnen, de opritten voor de kanonnen zijn nog zichtbaar. De tussenliggende stukken konden ze onder water zetten. Geen doorkomen aan.” Het tweede leven van de Houtse Linies begon in 1694 toen Menno van Coehoorn - oppervestiging-bouwmeester van de Republiek - de Zuiderwaterlinie ontwierp, een aaneenschakeling van vestingsteden, inundatiegebieden (onder water te zetten land) en linies in zigzagvorm. De Zuiderwaterlinie liep net ten zuiden van Made. In tijden van oorlog vormden hier de stad Geertruidenberg, de inundatie van De Brieltjens, de Linie van Den Hout, de Linie van het Munnikenhof en de vesten van Breda de verdedigingsketen.

Is er ooit gevochten op de Houtse Linies? Nauwelijks, al raakte Nederland kort na de voltooiing betrokken bij de Oostenrijkse Successieoorlog (1740-1748). Voor de troepen op de Houtse linies bleef het bij schermutselingen. Hetzelfde van 1830 tot 1839 toen de Belgen zich losmaakten van het Koninkrijk der Nederlanden. Het militaire bolwerk heeft nooit zijn verdedigende waarde hoeven bewijzen. De kanonnen zijn verdwenen. De Houtse Linies is nu een plek van kikkers, libellen en insecten die een welkome prooi zijn voor de boomvalken. Veel oudere Madenaren en bewoners van Stuivezand, moeten de Linie goed gekend hebben. Met Pasen gingen ze er eierbollen. De Linie was toen nog verboden militair terrein, maar tegelijkertijd ook een lokkend avontuurlijk speelterrein. Het garnizoen van Geertruidenberg had in Den Duin haar schietbaan. Tegenwoordig zijn de Linies eigendom van Staatsbosbeheer. “Wat er van over is?” zegt Sonja Vrijenhoek, boswachter bij Staatsbosbeheer, “de wallen en grachten. Het is een pracht stuk natuur. Het wordt onderhouden door de Madese Natuurvrienden, de grachten worden regelmatig schoon gemaakt door Staatsbosbeheer. Verder is er een wandelpad dat langs de vestingwerken voert.”

-o-o-o-o-o-o-o-o-o-o-o-o-o-o-o-

Bijna 400 jaar Linies

De Houtse Linies dateren uit 1625. Ze zijn aangebracht door de Spaanse veldheer Spinola en werden gebruikt als omsingelingslinie rondom de stad Breda. Eind zeventiende eeuw werden ze opgenomen in de Zuiderwaterlinie. Er is nauwelijks gevochten rondom de vestingswerken en langzaam raakten ze in verval. De afgelopen jaren is er voorzichtig begonnen met het herstel, al gaat dat nog niet van een leien dakje.

Zie ook:

Den Hout in beeld

Made in beeld

Dit artikel kunt u ook lezen op de website van: www.webscene.nl (blogs)

28 november 2008

Home