Zuid-Afrika

 

 

Een mooi, boeiend, fascinerend, gevaarlijk en rijk land. Niet helemaal terecht maar soms zeg ik weleens, als je één zwart Afrikaans land gezien hebt dan heb je ze allemaal gezien. Natuurlijk doet dat tekort aan de toch vele verschillende culturen. Doch zo komt het wel over op de gemiddelde Europeaan en oppervlakkig gezien klopt dat ook wel. Zuid-Afrika is echter totaal, maar dan ook totaal anders. Wat vele mensen helaas ontberen is kennis aangaande de geschiedenis van dit land. Toen de Portugese zeevaarder Bartolomeo Diaz pas in 1486 als eerste blanke Kaap de Goede Hoop ontdekte, heeft de goede man niets anders gevonden dan een lege kaap. Hij gaf oorspronkelijk deze kaap de naam: Cabo Tormentosos, hetgeen zoveel betekent als Kaap der stormen. Op last van de koning van Portugal werd deze naam vervangen door de naam die we nog steeds kennen als Kaap de Goede Hoop. Met als reden als men deze kaap had bereikt, daar waar de kust van Afrika naar het oosten ombuigt, dán mocht men eerst de hoop koesteren de zeeweg naar Indië te vinden!

 

 

 

Tafelberg

 

 

Pas veel later in 1498 kwam de volgende Europeaan aan in zuidelijk Afrika en dat was Vasco da Gama en het duurde nog tot 1652!, dus anderhalve eeuw later eer de Nederlander Jan van Riebeeck er de zogenaamde Kaapkolonie stichtte. Het gebied dat nu Zuid-Afrika is was toen echter onbewoond! Leeg dus, een historisch en belangrijk feit ten aanzien van de geschiedenis van dit land!

 

Wij, de Nederlanders, hebben daar dus géén kolonialisme gevoerd in de gewone zin van het woord. Want er woonden geen zwarte mensen die hun leventje wreed verstoord zagen worden door ‘baardige’ blanken. Er was gewoonweg niets en niemand! Met dit vaststaande en wetenschappelijk erkende feit als uitgangspunt kun je stellen dat: ’Wie het eerst komt het eerst maalt.’ Dit is geenszins een aanzet van mij om de pas veel latere apartheid goed te gaan praten, dat zij verre van mij. Maar het is mijns inziens altijd goed de geschiedenis eens te bekijken en te onderzoeken hoe een en ander is gegroeid en tot stand is gekomen. De Kaap was lange tijd niets anders dan een steunpunt voor de scheepvaart. Langzaamaan begon zich een stadje te vormen rondom de eerste nederzetting, dat later is uitgegroeid tot het hedendaagse Kaapstad. In 1796 werd de Kaap door Engeland in bezit genomen en in 1803 weer teruggegeven aan de Hollanders (bij de Vrede van Amiens) om daarna in 1806 alweer opnieuw onder de voet te worden gelopen door de Engelsen en pas in 1815 werd het definitief Engels bezit. In 1820 begon Engeland zijn politiek van ‘setlaars’ (settlers), immigranten!

 

Deze immigranten kwamen al spoedig in conflict met de reeds aanwezige en van Nederlandse oorsprong zijnde Boeren. Dit alles heeft uiteindelijk geleid tot de fameuze Boerenoorlog. Maar pas veel later, nadat Jan van Riebeeck vaste voet had gezet op Zuid-Afrikaanse bodem, kwamen vanuit het noorden en dan bedoel ik echt ver vanuit het noorden de eerste zwarte Afrikanen. Met name de Bantoevolkeren en de Bosjesmannen. Die begonnen dus op hun beurt dat lege gebied te bevolken.

 

 

 

Reliëffoto Kaap de Goede Hoop

 

 

Kaapstad is een van de twee ‘hoofdsteden’ van de republiek, de andere is Pretoria. Nog geen eeuw geleden had Kaapstad slechts 70.000 inwoners. Tegenwoordig is het een miljoenenstad en de stad is werkelijk uniek gelegen bij de Tafelberg. Een platte berg, in wezen een berg zonder echte top, maar geheel afgevlakt en plat. Kaapstad is een toeristische topper van de eerste orde. Zeker de Zuid-Afrikaanse wijnen die vlakbij Kaapstad en bij het wat oostelijker gelegen Stellendam worden verbouwd, zijn van hoge kwaliteit en worden ook door toeristen erg gewaardeerd.

 

 

 

Cape Point, Kaap de Goede Hoop

 

 

Tijdens de vijftiger en zestiger jaren en met name onder het bewind van Verwoerd en Botha was de apartheid het grootste ‘hot item’ in dit nu wel zeer gemengde land. Grond voor deze wrede vorm van samenleven was in wezen, dat de diverse bevolkingsgroepen simpel weg niet konden samenleven. De verscheidenheid op alle mogelijke gebieden was eenvoudig weg te groot en de kloven waren haast onoverbrugbaar en dat gold op velerlei gebied. Maar duidelijk is dat de separatie van volkeren gedurende 45 lange jaren en daarmee anderen bepaalde rechten te ontzeggen, zoals Verwoerd, Botha en consorten hebben gedaan, onmenselijk was. Feit is ook dat de volkeren die in de afgelopen eeuwen Zuid-Afrika zijn gaan bevolken van geheel verschillende oorsprong waren. De ene zwarte Zuid-Afrikaan is waarlijk de andere nog niet. Verschillen als van bijvoorbeeld een Griek met een Zweed, of nog meer, zijn er ook tussen de zwarte bevolkingsgroepen van dit land. Dit immense land van ruim 1.200.000 vierkante kilometer (dus 35 x Nederland!), herbergt vele diverse volkeren en daarnaast ook immigranten uit andere gebieden van het voormalige Britse Rijk, zoals Indiërs en zelfs een gering aantal Arabieren. In Kaapstad werd ik eens getrakteerd op een stadsrondrit met uiteraard een bezoek aan de Tafelberg mét majestueus uitzicht over de baai en de stad. Het was nog in het tijdperk dat er gescheiden bussen reden voor kleurlingen en blanken. Aan den lijve heb ik toen ondervonden wat het was om op grond van je huidskleur een plaats aangewezen te krijgen. Walgelijk, in een woord! Het ritje is overigens niet doorgegaan want het was georganiseerd door onze personeelsvereniging waar ik ook lid van was. Echter aan boord van een passagiersschip werken ook niet-blanken, dikwijls zeer gewaardeerde collega’s en die zijn óók lid van de personeelsvereniging! Die willen ook eens rondkijken en gewoon met de andere collega’s gezellig op één terrasje plaatsnemen enz. enz. Kortom de separatie was te ver doorgevoerd tot in het absurde toe.

 

 

 

Cape Island

 

 

Toch sta en stond ik niet geheel afwijzend tegenover een bepaalde verdeling. Want neem het hedendaagse Zuid-Afrika, met een zwarte president, wat overigens zeer te billijken is. De zwarten maken dan ook 79% uit van de totale bevolking. Maar het merendeel van diezelfde zwarte bevolking ontkent uit pure onkunde en domheid met de president vóórop, het gevaar en feit van het bestaan van de ziekte aids. Dit ondanks het naakte feit van honderdduizenden doden die aan deze vreselijke ziekte overlijden en de vele honderdduizenden wezen en ook zieke kinderen, die dit ten gevolge heeft. Tegen domheid is soms moeilijker op te boksen dan tegen erg besmettelijke ziekten! Toch geeft de regering de laatste tijd wat betere voorlichting (zij het onder druk). Vooraleer de bevolking er massaal aan zal willen toegeven moet er nog ‘veel water’ rond de Kaap de Goede Hoop spoelen! In de republiek van Zuid-Afrika zijn op dit moment (2006) ruim ZES miljoen HIV-geïnfecteerden. Meer dan in welk ander land ter wereld dan maar ook! en dagelijks, ja dagelijks, moet dit aantal naar boven worden bijgesteld. Maar hierin staat Zuid-Afrika niet alleen! Veel Afrikaanse staten reageren en handelen in wezen idem dito! Ontkennen en negeren en gewoon doorgaan is hun motto, althans daar lijkt het sterk op. Ook de criminaliteit is enorm maar dan ook enorm gestegen na de zogenaamde bevrijding en de overname door het ANC (African National Congress) met de toen gewaardeerde Nelson Mandela aan het hoofd. Jammer dat er niet meer van dat kaliber waren, dan had Zuid-Afrika tenminste een echte toekomst. Om enig inzicht te geven in de criminaliteit: in 2005 gebeurden er 115 moorden per 100.000 inwoners! Ter vergelijk: Nederland: 11 per 100.000 en België telde slechts 6 moorden per 100.000 inwoners (de ‘pedo’s’ meegerekend!). Bij mijn weten is dit de hoogste moordgraad ter wereld. Zelfs het onveilige Nigeria zit nog (net) niet zo hoog! Toch is er nog steeds een scheiding van bevolkingsgroepen, maar nu niet meer per wet geregeld. Blanken wonen bij blanken en zwarten wonen bij zwarten en Indiërs wonen bij Indiërs.

 

 

 

Mandela House Soweto

 

 

Als toerist kom je dan haast ook niet in écht contact met de zwarte bevolkingsgroepen. Ja, een serveerster of een kelner of de man of vrouw achter een loket, dat wél. Doch dat is slechts beroepshalve, hún beroep wel te verstaan. Alleen in het zakelijke Johannesburg en in de regeringsstad Pretoria komt u aan de dag van vandaag ook keurig geklede zwarte zakenmensen en ambtenaren tegen in een restaurant of zoiets dergelijks. Dit was vroeger onmogelijk. Als u de Blue Train neemt, de vermaarde, zeer luxe trein die Kaapstad met Johannesburg verbindt, dan ziet u echter een zwarte medemens alleen nog maar als kelner, conducteur of als sjouwer. In de provincie Oranje Vrijstaat is nog de harde kern te vinden van blanke boeren, die niets van de rassenintegratie willen weten. De échte ‘diehards.’ Zeer verknocht aan hun land, hun taal: het Afrikaans en hun eigen Gereformeerde kerkgenootschap. Politiek zou ik stellen dat zij zich begeven aan de ‘rechterzijde van rechts.’ Tja, dat ‘riekt,’ dat weet ik!

 

Wat het landschap betreft is dit zeer grote land natuurlijk van alles voorzien. Van liefelijke glooiende landschappen tot onherbergzame woestijnen. In het gebied de Noordkaap, het noordwesten van het land dat zo goed als nog steeds onbewoond is, bevindt zich de Kalahari-woestijn. De enige plaats in de wijde omgeving van enige betekenis heet Upington. Wel is de natuur daar ongekend prachtig, zeker als het geregend heeft en de woestijn ‘bloeit als een roos.’ In de meertjes, poelen waar dan een tijdje lang water in staat, ontstaat spontaan een populatie van vissen. Die overigens maar kort te leven hebben, want zo gauw het meertje weer is opgedroogd sterven deze visjes. Zij hebben dan hun nageslacht al veilig gesteld in de modder, die later weer verdroogt, maar bij de eerste de beste zeldzame regenbui ontstaat er weer nieuw leven. Dit alles door de vermenging van zand en water en de daarin zich bevindende eitjes of kiemen, krijgen zo weer de kans tot in hele korte tijd uit te groeien tot zelfs eetbare vissen. Een ander gebied wat zeker niet mag ontbreken in een verhaal over Zuid-Afrika is het bekende nationale Paul Krugerpark. Een wildpark met meer dan 130 diersoorten en wel 450 vogelsoorten.

 

Toch is dat nog niets vergeleken bij de wilde en woestere parken in Swaziland. Een apart koninkrijkje op de grens van Zuid-Afrika en het naburige Mozambique. Kom je dáár in het nationale park dan krijg je niet het gevoel dat er al duizenden je voor zijn geweest, zoals in het Krugerpark waar nog nét geen McDonalds te vinden is, maar verder wel alle westerse faciliteiten in ruime mate aanwezig zijn. De grootste concentratie van de bevolking woont rondom de miljoenenstad Johannesburg. In Zuid-Afrika steevast Jo-Burg genaamd. Ook het nabijgelegen Soweto met bijna een miljoen inwoners is een bezoekje meer dan waard. Maar a.u.b. onder goede en veilige begeleiding. Dat geldt trouwens voor alle in de directe omgeving liggende townships. Deze townships, eigenlijk gewoon voorsteden, zijn soms zó groot dat je amper meer kunt spreken van een township. Soweto kent hele dure villawijken waar je als arme Nederlander je vingers bij aflikt. Tja, dat is gelukkig ook mogelijk voor de zwarte Zuid-Afrikaan. Aan de andere kant is er ook nog bittere en bittere armoede te zien en niet alleen in Soweto. Van de ruim 45 miljoen Zuid-Afrikaners woont het grootste gedeelte in deze streek, die ook bekend stond onder de naam Transvaal. Een 20-tal steden met meer dan 100.000 inwoners en Jo-Burg tot ver over de miljoen, liggen op slechts enkele kilometers afstand van elkaar. In deze streek gebeurt ook de meeste misdaad en tiert de criminaliteit welig.

 

 

 

Durban

 

 

De prachtige streek Kwazulu Natal, waarvan de schitterende havenstad Durban de hoofdstad is kent een grote minderheid van Indiërs. In Zuid-Afrika, ook wel kleurlingen genoemd, die hadden vroeger dan ook een andere status dan de zwarten mensen. Zij voelen zich nóg verheven boven de zwarte voornamelijk tot de Zoeloestam behorende aldaar wonende zwarten. Zuid-Afrika is een land vol met bodemschatten, vruchtbare grond, goede infrastructuur en een prima klimaat. Toch ondanks alle voorzieningen, die voor slechts enkelen toegankelijk zijn naar verhouding gesproken, is het nog steeds een staat in ontwikkeling, die voor de grootste uitdaging van zijn nog relatief jonge geschiedenis staat. Zuid-Afrika moet het hoofd bieden aan enerzijds een explosieve bevolkingsgroei en anderzijds aan een bevolkingsdecimerende ziekte. Feit is dat steeds meer goed opgeleide en kapitaalkrachtige blanken het land verlaten. Aan de andere kant wordt het mensen die van buiten komen extreem moeilijk gemaakt, zich nu te vestigen in Zuid-Afrika of je moet over enorme hoeveelheden geld beschikken. Alleen mét héél, heel veel geld ben je zowat overal welkom. Zelfs in het ‘xenofobe’ Zwitserland.

 

 

Silvia Videler.

 

Oktober 2006

 

Home